Εισαγωγή

Ανοικτή Πρόσβαση

Το πρόβλημα

Σε αντίθεση με τους συγγραφείς βιβλίων, εμπορικών περιοδικών και εφημερίδων, οι συγγραφείς ερευνητικών άρθρων που δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά, επιστημονικά συνέδρια κλπ. δεν γράφουν με σκοπό το χρηματικό όφελος αλλά κυρίως για να διαδώσουν τα ευρήματά τους έτσι ώστε άλλοι ερευνητές να μπορούν να επωφεληθούν από αυτά και να επεκτείνουν την έρευνα προς όφελος του δημοσίου που συνήθως χρηματοδοτεί την έρευνα.  Η ερευνητική απήχηση (research impact) είναι ένα μέτρο της ερευνητικής προόδου και παραγωγικότητας.  Ο βαθμός στον οποίον άλλοι ερευνητές κάνουν χρήση των αποτελεσμάτων μιας έρευνας (διαβάζοντας ή μεταφορτώνοντας στον προσωπικό τους η/υ ψηφιακά αντίγραφα ή τέλος παραπέμποντας στις έρευνες αυτές στις δικές τους δημοσιεύσεις) είναι μερικοί από τους βασικούς ποσοτικούς δείκτες της ερευνητικής απήχησης μιας επιστημονικής εργασίας.  Είναι ευνόητο πως μια ερευνητική εργασία δεν μπορεί να διαβασθεί, χρησιμοποιηθεί, τεθεί σε εφαρμογή ή αναφερθεί από κάποιον ερευνητή ο οποίος δεν έχει πρόσβαση σε αυτήν.  Η πρόσβαση στα δημοσιευμένα αποτελέσματα των ερευνητικών εργασιών είναι μια αναγκαία (αν και όχι επαρκής) συνθήκη για την ερευνητική απήχηση μιας επιστημονικής εργασίας.  Σήμερα κυκλοφορούν παγκοσμίως περισσότερα από 30000 επιστημονικά περιοδικά με το σύστημα της ομότιμης κρίσης (peer review) τα οποία δημοσιεύουν περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια άρθρα ετησίως.  Τα επιστημονικά περιοδικά παρέχουν πρόσβαση στα άτομα και στα ιδρύματα που μπορούν να αντιμετωπίσουν το κόστος της ετήσιας συνδρομής σε αυτά.  Κανένα όμως ερευνητικό ή πανεπιστημιακό ίδρυμα στον κόσμο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το κόστος συνδρομής στο σύνολο των επιστημονικών περιοδικών.  Στην πραγματικότητα ακόμα και τα πιο μεγάλα ιδρύματα στις περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες διατηρούν συνδρομές για ένα πολύ μικρό τμήμα του συνόλου των επιστημονικών περιοδικών.

Ανοικτή Πρόσβαση

Ο παγκόσμιος ιστός έχει προσφέρει στους ερευνητές τα μέσα για να καθιστούν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους διαθέσιμα σε οποιονδήποτε, οπουδήποτε, οποτεδήποτε.  Αυτό αφορά και τα άρθρα περιοδικών ανεξάρτητα από το αν η βιβλιοθήκη τους έχει συνδρομή στο περιοδικό στο οποίο τα άρθρα δημοσιεύθηκαν, καθώς και σε άλλες μορφές αποτελεσμάτων έρευνας, όπως εργασίες συνεδρίων, διατριβές ή ερευνητικές αναφορές.  Η δυνατότητα αυτή είναι διεθνώς γνωστή ως «ανοικτή πρόσβαση» (Open Access).  Η Ανοικτής Πρόσβασης επιστημονική βιβλιογραφία αποτελείται από ελεύθερα ηλεκτρονικά αντίγραφα άρθρων τα οποία προέρχονται από περιοδικά με ομότιμη κρίση και από πρακτικά συνεδρίων καθώς επίσης και από τεχνικές αναφορές, διατριβές και επιστημονικές εργασίες (working papers).  Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχουν περιορισμοί άδειας στη χρήση τους από τους αναγνώστες.  Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για έρευνα, εκπαίδευση και για άλλους μη εμπορικούς σκοπούς.

Τι δεν είναι Ανοικτή Πρόσβαση

Υπάρχουν διάφορες παρεξηγήσεις σχετικά με την Ανοικτή Πρόσβαση.  Η Ανοικτή Πρόσβαση δεν είναι αυτό-δημοσίευση, ούτε ένας τρόπος να παρακάμψει κάποιος την ομότιμη επιστημονική κρίση και τη δημοσίευση σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά.  Δεν είναι επίσης ένα είδος διαδικασίας δημοσίευσης δεύτερης κατηγορίας και μειωμένης τιμής.  Είναι απλά ένα μέσο που καθιστά τα αποτελέσματα της έρευνας ελεύθερα διαθέσιμα σε ηλεκτρονική μορφή σε όλη την ερευνητική κοινότητα.

Παρακολουθήστε ένα εισαγωγικό βίντεο για την Ανοικτή Πρόσβαση: